Yapay Zeka Nasıl Bir Anda Bu Kadar Popüler Oldu? | S1B2

Teknolojiler devrin gereksinimlerine bağlı olarak ortaya çıkar ve yaşamını sürdürür. Zamanından önce çıkan teknoloji çıkarılan firmaya da insanlığa da kendisine de fayda sağlamaz. Şu an Yapay Zeka “Konuşma” Devri!!

By Ömer Koçbil Last updated Şub 25, 2019

Teknolojiler devrin gereksinimlerine bağlı olarak ortaya çıkar ve yaşamını sürdürür. Zamanından önce çıkan teknoloji çıkarılan firmaya da insanlığa da kendisine de fayda sağlamaz. IBM’in dokunmatik telefonları Apple’dan önce piyasaya sürmesi ama sonuç alamaması[1] ve Apple’ın devri yakalaması sonucu bir kırılım oluşturduğu akıllı telefonlar bunun için yerinde bir örnek. -Tabii ki özellik olarak Apple’ın sunduğu avantajlar da vardı, sadece bir parametreye bağlamak zaten böyle olayları açıklamaz. – Yapay Zeka’da da durum böyle ilerledi. 1950’li yıllarda ilk defa Yapay Zeka teknolojisi üzerine bir konferans (AI kavramının doğuşu olarak kabul edilen Dartmouth Konferansı[2]) düzenlendi ancak o yıllarda Yapay Zeka üzerine teknik adımlar atmak mümkün değildi. Yapay Zeka geliştirmek için gerek veri gerek de donanım koşulları hiç elverişli değildir. Hatta belki daha da önemlisi insanların böyle bir şeye ihtiyacı yoktu. Nitekim “veri işleme” konusu daha öncelerden hareketlense de Yapay Zeka teknolojisinin günümüzdeki kadar popülerliğine ulaşması donanımın ve verinin istenilen noktaya gelmesi olan 2000’li yıllar ile oldu. Bu dönemlerde Yapay Zeka’nın bu kadar assolist olmasının nedeni de tam olarak bu. Şu an Yapay Zeka “Konuşma” Devri!!

Az önce bağırarak ve riskli bir şekilde ifade ettim ama şu anki dönem önümüze tam olarak Yapay Zeka “Konuşma” Devri olarak çıkıyor. Gartner şirketi her sene “Emerging Technologies Hype Cycle” adı altında alttaki grafikte görüldüğü gibi teknolojilerin popülerlik grafiğini yayınlıyor. Bu grafik hangi teknolojinin şu an popüler olduğunu, hangi teknolojinin popülerliğinin geçtiğini, hangi teknolojinin ileriki yıllarda popüler olacağını istatiksel araştırmalara dayandırarak tahmin eden bir rapor. Bu grafikte aynı zamanda hangi teknolojinin ne kadar süredir popüler olduğu gibi zamansal bilgileri de görebiliyoruz.

2017’de yayınlanan alttaki grafiğe[3] bakarsak karşımıza grafik bizi günümüzün realitesine getiriyor. Deep Learning alanı grafiğin en üst noktasında yani en popüler konusu. Yandaki renk açıklamalarıdan da anlıyoruz ki 2 ila 5 yıl boyunca buralarda kalacak. Yine onun hemen sağ tarafında yer alan Machine Learning alanı da grafiğin en üst noktalarında. Bunları okumak tabii ki hepimiz için kolay ve görünen bir nokta. Bu veriler tüm Dünya için Yapay Zeka’nın ilk paragrafta belirttiğimiz nedenlerden ötürü Amerikalıların tabiri ile “peak” yaptığını kanıtlar nitelikte. Bize özgür bir tabir ile ise “Yolcudur Abbas, bağlasan durmaz.”. Yapay Zeka’nın şu an zamanı ve yaklaşık 2-3 yıl kadar da gündemimizde bu denli yerler tutmaya devam edecek.

Grafiği dikkatli şekilde okumaya devam edersek aslında grafik bize Yapay Zeka alanları ile ilgili bir kaç bilgi vermeye devam ediyor. Bir topun havaya atıldığında en üst noktaya çıktığı gibi bu topun bir de en üst noktadan aşağıya doğru doğal bir düşüşü olacak. Grafikte bize bunu söylüyor. Özellikle Deep Learning ve Machine Learning konularının 2-3 yıl kadar sonra toplumun her kesiminin diline düştüğü bu moda akımı bitecek ve geriye “romantik” bir söyleyiş ile gerçek Yapay Zeka’cılar kalacak. Yazının en başında altını çizerek ifade ettiğim “Yapay Zeka ‘Konuşma’ Devri” ifademin nedeni de bu. Şu an devrin gerektirdiği ve hatta bir önceki yazımda ifade ettiğim stratejik getirilerden dolayı moda Yapay Zeka ama bu kısa bir süre içinde geçecek ve ortalık durulacak. Size neredeyse garanti verebilirim. Nasıl mı?

Grafikte Blockchain alanına bakarsak düşüşte ve grafiğin minimum noktaya doğru gittiğini görebiliriz. Şimdi Blockchain teknolojisinin 2-3 yıl öncesine kadar ne kadar fazla gündemimizde olduğunu, bir anda en üst seviye konu olduğunu, halkın söylemlerine kadar indiğini hatırlayalım. Şu zaman dilimi ile o zamanı dilimini kıyaslarsak arada ciddi bir fark var, grafike bize bunu söylüyor. Neredeyse her teknoloji “peak” noktaya ulaşıp hızlı bir düşü yaşamaya mahkum çünkü aslında bu doğal bir seçilim, hayatta kalmak için geçirilmesi gereken adımlar. Bazı teknolojiler “balon” diye tabir edilip bu minimum noktadan geri yükselişe çıkamıyor, bazıları ise “Kralın Geri Dönüşü” misali Dünya’da söz sahibi oluyor.

Gartner şirketinin üzerine araştırma yapıp sonuçları kurguladığı grafik modeli kendilerinin bulduğu veya bir anda sürpriz yumurta gibi çıkan bir model değil. Teknolojilerin bu şekilde bir yaşam döngüsü çizeceklerini saptayabilmek çok kolay, çünkü insanoğlu da hayatta el attığı her işte bu yaşam döngüsünden geçiyor. Alttaki grafik meşhur “DİP Dalgası” dediğimiz kavramın modellenmiş hali. Dip Dalgası belli bir işe hevesle başlama sonucu bu hevesin maksimum noktaya ulaştığında her şey oldu diye düşünürken dibe batmanın ve sadece gerçekten isteyip emek verenlerin tekrar kalıcı olarak maksimuma ulaştığını gösteren bir grafik. Hayatımızın bir çok aşaması bu grafiğin farklı bölümlerinde bulunmak ile geçiyor. Dip Dalgası ile daha çok detay öğrenmek için referans verdiğim bu kitaba[4] bakabilirsiniz. Ama bu bir reklam değildir çünkü yazar yabancı ve ünlü kendisini tanıma şansım yok :). Konuya dönecek olursak, bahsettiğimiz bu durum haliyle yapılan küçük gözlemler ile teknolojik gelişmelerin de bu Dip Dalgasından geçtiğini gösteriyor ve model de bunun üzerine kurulmuş.

Genel hatlarıyla Yapay Zeka’nın popülerliğinin nedeni ve popülerlik süreci hakkında tartıştığımız yazıyı burada noktalarken odaklarımızı şu noktaya çekip veda etmek istiyorum.

The Economist dergisinin kapağı[5] ve Gartner’ın üstteki grafiğindeki Augmented Reality’e aman dikkat 🙂

İnşallah haftalık olarak yayınlanacak olan bir sonraki yazımızda görüşene dek, hoşça kalın.

Birinci sezon üçüncü bölüm yayında!!

Kaynaklar

#dip #gartner #hypecycle #season1 AI